Do trzech razy sztuka w staraniach o ESK | www.torun.pl

- Wyciągamy wnioski i chcąc położyć nacisk na aktywny udział dzieci i młodzieży w życiu kulturalnym miasta już rozpoczęliśmy prace nad stworzeniem programu edukacyjnego. Zależy nam także na zapewnieniu bardziej aktywnego udziału osób spoza Polski, głównie z Unii Europejskiej w kulturze toruńskiej poprzez ich osobistą aktywność. Toruniu, Europejska Stolica Kultury przed Tobą! - zapowiada prezydent Torunia Michał Zaleski.

Jak informowaliśmy w grudniu ubiegłego roku, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opublikowało Raport z preselekcji konkursu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. Eksperci odnieśli się do aplikacji każdego z kandydujących miast, wskazując na spełnienie lub nie stawianych kryteriów. 

Wcześniej, w dniach 23-27 października 2023 r. odbyło się posiedzenie preselekcyjne, w efekcie którego międzynarodowy panel ekspertów uzgodnił krótką listę miast wybranych do etapu selekcji finałowej konkursu. Osiem miast, w tym Toruń, znalazło się poza rywalizacją.

Podczas konferencji prasowej zwołanej 6 lutego 2024 r. podsumowano starania Torunia o uzyskanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2029.

ESK to prestiżowy tytuł przyznawany przez Unię Europejską. Toruń zabiegał o niego po raz drugi. Tym razem opracowaniem aplikacji konkursowej zajęła się wybrana w przetargu Lokalna Organizacja Turystyczna. W przygotowanie aplikacji zaangażowane były toruńskie instytucje kultury, powołano Radę Programową, a wszystkie działania koordynowane były przez Wydział Kultury Urzędu Miasta Torunia przy dużym wsparciu komisji właściwej do spraw kultury Rady Miasta Torunia.

- Gratulowałem i jeszcze raz gratuluję czterem polskim miastom, które znalazły się w finale. Trzymam kciuki za najlepsze miasto, które w tej rywalizacji pokaże wartości, jakie są oczekiwane przez organizatorów konkursu. Jednocześnie wyciągamy wnioski w sprawach rozwoju kulturalnego naszego miasta - powiedział w trakcie konferencji prezydent Torunia Michał Zaleski.

Prezydent poinformował, że chcąc położyć nacisk na aktywny udział dzieci i młodzieży w życiu kulturalnym, miasto już rozpoczęło prace nad stworzeniem programu edukacyjnego. Zapowiedział również starania o bardziej aktywny udział osób spoza Polski, głównie z Unii Europejskiej w kulturze toruńskiej poprzez ich osobistą aktywność. 

- W Toruniu mamy studentki i studentów, którzy studiują na uczelniach toruńskich spoza granic Polski, oni przywożą ze sobą dobre, ciekawe pomysły związane z rozwojem życia kulturalnego. Z aplikacji wynika dla nas taki niezbędny kierunek starania się o to, abyśmy uwzględniali potrzeby różnorodne, a więc nie tylko zwracali uwagę na osoby o rozbudzonych aspiracjach i ambicjach związanych z kulturą, ale również docierali do osób, dla których kultura jest może obojętna, obca. Trzeba iść dalej, trzeba wyciągać wnioski, trzeba myśleć już o kolejnych etapach - dodał prezydent.

Toruń posiada znakomitą bazę związaną z kulturą. To kilkanaście instytucji kultury, zarówno miasta Torunia, jak i województwa kujawsko-pomorskiego z ciągle rozwijającym się zapleczem technicznym. Możemy być z tego niezwykle dumni. 

Ryszard Kruk, prezes Lokalnej Organizacji Turystycznej, która przygotowywała aplikację twierdzi, że warto kontynuować działania rozpoczęte w trakcie konkursu. - Kultura w Toruniu jest bardzo ważna, to wynika zarówno z inwestycji, jak i charakteru naszego miasta i te prace powinny być kontynuowane i powinna być kontynuowana współpraca i kontakt ze środowiskami twórczymi. Myślę, że wszyscy czujemy, że ta praca, którą wykonaliśmy, nie poszła na marne. Dużo wspólnie zrobiliśmy i za to chciałem wszystkim podziękować - podkreśla Ryszard Kruk.

Podobnego zdania jest Krystian Kubjaczyk, dyrektor Toruńskiej Agendy Kulturalnej: – Dziś jesteśmy mądrzejsi o wiedzę, co jest pozytywnego w odbiorze ekspertów, a czego brakuje i jakie rzeczy należy poprawić. Aplikacja oceniana była w kontekście sześciu kryteriów i ocena zewnętrzna ekspertów pokazała pewne przestrzenie, które mamy do zagospodarowania, chociażby wymiar europejski. Jest to przestrzeń dla dalszych naszych działań, aby zwiększyć jeszcze udział twórców spoza Polski w wydarzeniach, które się w Toruniu dzieją. Ważna rzecz do poprawy to jest cyfryzacja zasobów kultury, cyfryzacja i rozwój digitalizacji, ale też rozwój aplikacji przy dużych festiwalach, które się w Toruniu odbywają. Toruń posiada strategię sektorową rozwoju kultury, ale potrzebna jest jeszcze spójna strategia rozwoju edukacji, łącząca wszystkie instytucje, bo w tej chwili każdy zagospodarowuje swoją przestrzeń, dlatego już rozpoczęliśmy prace nad powstaniem takiej strategii, która zbiera te wszystkie działania.

Zbigniew Derkowski, dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Miasta Torunia uważa, że ubiegłoroczny start Torunia w konkursie o tytuł ESK będzie - podobnie jak poprzedni - impulsem do rozwoju kultury w naszym mieście: – Toruńska kultura od poprzedniego startu bardzo się rozwinęła w każdym wymiarze, przede wszystkim instytucjonalnym. To co w międzyczasie powstało, rewitalizacja wszystkich naszych instytucji kultury, budowa CSW, powstanie CKK Jordanki, to nie przystaje do pozycji, którą zajmowaliśmy, kiedy startowaliśmy po raz pierwszy. Dzisiaj w Toruniu odbywają się zupełnie innej rangi wydarzenia. Nie można tego nie zauważyć. Start do Europejskiej Stolicy Kultury spowodował znaczące poruszenie w obszarze kultury i zaktywizował wszystkich, którzy działali w obszarze kultury – indywidualnych twórców, fundacje, instytucje kultury i to czym dzisiaj dysponujemy jest nieporównywalne z rokiem 2010, kiedy pierwszy raz składaliśmy aplikację.

Dyrektor Derkowski podkreśla, że należy dalej kontynuować działania w obszarze kultury: - Oczywiście uwzględniając nasze pomysły, ale również uwagi eksperckie. To mobilizuje nas, żeby ten program z wielkim sukcesem zrealizować, bo to jest potrzebne dla Torunia i na to mieszkańcy również czekają.

W opublikowanym Raporcie z preselekcji konkursu eksperci zaznaczyli, że wszystkie kandydujące miasta muszą wzmocnić wymiar europejski we wnioskach. Stanowi on bowiem istotę istnienia Europejskiej Stolicy Kultury i musi być w centrum oferty, w różnych jego aspektach.

W odniesieniu do toruńskiej aplikacji eksperci zwrócili uwagę, że konkurs jest w dokumencie postrzegany jako unikalna okazja do przekształcenia miasta w centrum kreatywności oraz radzenia sobie z wyzwaniami związanymi z odpływem młodych, uzdolnionych mieszkańców i konkurencją gospodarczą z większymi miastami.

Podobnie jak w przypadku każdego z kandydatów, oceniając aplikację, panel ekspertów wskazał zarówno na mocne strony dokumentu, jak i te wymagające poprawy, w tym m.in.:

W części „Wkład w długoterminową strategię miasta”:

• panel zauważył silny nacisk na zatrzymanie lokalnych talentów, ale wytknął, iż brakuje w strategiach miasta akcentów przyciągania do Torunia młodych ludzi z UE.

W części „Treści kulturowe i artystyczne”:

• niewielkie informacje o synergii innowacji i dziedzictwa, mało aspektu cyfrowego,
• ale program jest dobrze ustrukturyzowany i opisany.

W części „Wymiar europejski”:

• wymiar europejski jest za mało dopracowany i nie rezonuje z ogólnymi celami i tematami programu,
• panel natomiast pozytywnie ocenił pracę z niektórymi przestrzeniami UE, takimi jak prawa osób LGBTIQ+ i społeczności zmarginalizowane, zrównoważony rozwój oraz znaczenie inkluzyjności.

W części „Zasięg”:

• niewielkie zaangażowanie młodzieży i dzieci,
• pozytywnie oceniono deklarację Torunia by przeznaczyć część budżetu obywatelskiego miasta na projekty kulturalne i edukacyjne związane z ESK.

W części „Zarządzanie”:

• planowany budżet i rozkład kosztów są zrównoważone,
• zamierzona struktura zarządzania jest dobrze przedstawiona z klarownym podziałem zadań i odpowiedzialności,
• strategia marketingu i komunikacji jest bardzo dobrze przemyślana.

W części „Zdolność do realizacji”:

• miasto posiada bardzo rozwinięte życie kulturalne i ma adekwatną i wartościową infrastrukturę kulturalną do realizacji programu ESK,
• Toruń ma bardzo duże doświadczenie w organizacji międzynarodowych wydarzeń o dużym znaczeniu, aktywa miasta pod względem dostępności są dobre, tak samo jak możliwości zakwaterowania turystów.

W swoim dokumencie eksperci zauważyli, że wszystkie miasta skorzystały z okazji udziału w konkursie, aby wzmocnić swoje strategie kulturalne oraz rolę kultury i Europy w ogólnym rozwoju społeczno-gospodarczym. Panel zdecydowanie zachęcił też wszystkie miasta-kandydatów, w tym te, które nie zakwalifikowały się do kolejnego etapu zmagań, do konsekwentnego rozwijania i wdrażania swoich odpowiednich strategii kulturalnych.

Taką drogą chce podążyć Miasto Toruń, wyciągając wnioski z eksperckich rekomendacji. Toruń planuje zrealizować w najbliższej przyszłości działania, które można podzielić na dwie grupy – intensyfikację i rozwijanie dobrych pomysłów docenionych przez ekspertów oraz uzupełnienie i rozwój kultury o aspekty wskazane w raporcie jako wymagające poprawy.

Do pierwszej grupy należą m.in.:

• promocja lokalnych talentów poprzez przygotowanie mechanizmów wsparcia twórców niezależnych, np. programy podobne do tych realizowanych w czasie pandemii – „Daj sztukę!”, „Daj sztukę 2!” i „Zimowe ARTefakty”;
• realizacja projektów przeciwdziałającym wykluczeniom oraz aktywizujących środowiska zmarginalizowane i społeczności LGBTQ+, np. realizacja projektów wskazanych w aplikacji takich jak „KIMKOLWIEK JESTEŚ +” realizowany we współpracy z instytucjami europejskimi;
• działania zachęcające do uczestnictwa mieszkańców Torunia w aktywnościach kulturalnych realizowanych w ramach Budżetu Obywatelskiego.

W drugiej znajdą się m.in.:

• w przyszłym roku przygotowany zostanie dokument będący strategią rozwoju zintegrowanej i spójnej edukacji kulturalnej obejmującej dzieci od wieku przedszkolnego na seniorach kończąc;
• zwiększenie dostępności poprzez cyfryzację zasobów toruńskich instytucji kultury oraz intensyfikację działań opartych o nowe technologie w kulturze cyfrowej, np. zwiększenie ilości aplikacji przygotowywanych przez instytucje, rozwój dostępu do informacji o wydarzeniach, np. przez zakończenie realizacji programu Kultura 2.0 będącego systemem skoordynowanej promocji wydarzeń kulturalnych, zintensyfikowaną digitalizację działań kulturalnych i dóbr kultury, np. rejestracja i udostępnianie spektakli;
• zwiększenie kulturalnej aktywności Torunia w wymiarze europejskim oraz wymiany młodzieży, np. wprowadzenie w konkursach na organizację wydarzeń kulturalnych dodatkowej punktacji dla organizacji pozarządowych posiadających partnerów zagranicznych.

Z oryginalną, anglojęzyczną wersją dokumentu można się zapoznać na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Fot. Paula Gałązka