Patron nagrody | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

Toruń

Patron nagrody

Samuel Bogumił Linde, portretSAMUEL BOGUMIŁ LINDE (1771-1847)
wybitny językoznawca, bibliograf i pedagog, autor słynnego 6-tomowego Słownika Języka Polskiego.

Urodził się 24 kwietnia 1771 r. w Toruniu w średnio zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec - mistrz ślusarski Jan Jacobson Lindt, który osiedlił się w Toruniu ok.1749 r., był z pochodzenia Szwedem, zaś matka Barbara Anna była córką niemieckiego kamieniarza J.A. Langenbana, który przybył do Torunia z niemieckiego Coburga ok. 1730 r.

Samuel Bogumił wychowywał się w atmosferze przenikania i konfrontacji wyznań, języków i kultur. Naukę rozpoczął w Szkole Nowomiejskiej, a od 1783 r. w toruńskim Gimnazjum Akademickim, którego tradycja  oświeceniowa w zasadniczy sposób wpłynęła na rozwój jego zainteresowań językoznawczych, także w zakresie języka polskiego. W swoich wypowiedziach autobiograficznych wielokrotnie wyrażał wdzięczność wobec tej szkoły i z sentymentem wypowiadał się o jej profesorach.

Po wczesnej śmierci ojca tylko dzięki pomocy brata Jana Wilhelma - kaznodziei polskiego i niemieckiego w Gdańsku, młody Linde uzyskał stypendium i rozpoczął studia w Lipsku  (1789). Oficjalnym kierunkiem studiów  była teologia, ale zainteresowania Lindego koncentrowały się wokół nauk filologicznych. Już w 1791 r., przy poparciu swoich profesorów, filologów A.W. Ernestiego oraz J.A.Dathe, objął wakujące stanowisko lektora języka polskiego na Uniwersytecie Lipskim. W staraniach o tę posadę zadeklarował polski jako język macierzysty i załączył pochwalne zaświadczenie pastora Jana Jezewiusza, ówczesnego nauczyciela języka polskiego z Torunia.

Kiedy po przegranej wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 r. Lipsk i Drezno stały się ośrodkami emigracji twórców i obrońców Konstytucji 3 Maja, Linde został współpracownikiem polskich polityków. Przetłumaczył na niemiecki „Powrót posła” J.U. Niemcewicza, a także przygotował niemiecką wersję dzieła „O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja”, opracowanego przez przywódców emigracyjnych dla propagowania walki o niepodległość. Włączył się aktywnie w przygotowania do insurekcji kościuszkowskiej u boku Hugona Kołłątaja. Po upadku insurekcji, mimo odejścia od aktywności politycznej, Linde wciąż obracał się w kręgach polskiej elity umysłowej (I. Potocki, A.K. Czartoryski, T. Czacki).

W latach 1795-1803, dzięki mecenatowi J.M. Ossolińskiego zajął się intensywną pracą językoznawczą i bibliotekarską. Gromadził i opracowywał zbiory późniejszego Ossolineum, jednej z najlepszych polskich bibliotek XIX w. Pod okiem Ossolińskiego, uczonego arystokraty i erudyty, zaczął przygotowania do opracowania słownika zapoznając się dogłębnie z dziejami polskiego piśmiennictwa i językoznawstwa.

W 1804 r. powierzono Lindemu stanowisko rektora tworzonego Liceum Warszawskiego, najważniejszej szkoły w stolicy pozbawionej uniwersytetu pod rządami Prusaków. Tak zaczął się najdłuższy, ponad czterdziestoletni okres życia Lidego (1804-47), wypełniony intensywną działalnością pedagogiczną na stanowisku rektora Liceum, aktywnością publiczną oraz kontynuacją prac nad słownikiem. W okresie Królestwa Kongresowego Linde zorganizował i kierował Biblioteką Publiczną, pełniącą rolę Biblioteki Narodowej. Był członkiem, a następnie dyrektorem Izby Edukacyjnej kierującej sprawami oświaty Księstwa Warszawskiego i wówczas żywo interesował się losami gimnazjum toruńskiego. Działał we władzach oświatowych Królestwa Polskiego i kierował oświatą w dobie powstania listopadowego. W 1835 odszedł ze służby publicznej poświęcając się pracy naukowej.

W życiu osobistym Lindego panowała atmosfera surowej, luterańskiej religijności. W 1804 roku ożenił się z Ludwiką Bürger, a po jej śmierci z Luizą Nusbaum. Obie żony wywodziły się z warszawskiej gminy luterańskiej, w której Linde odgrywał znaczną rolę. Córka Lindego Ludwika Górecka (1815-1900) była działaczką społeczną i filantropijną, fundatorką nagrody Akademii Umiejętności w Krakowie za najlepsze prace z dziedziny językoznawstwa.

Na obfity i różnorodny dorobek naukowy S.B. Lindego składają się prace bibliograficzne i słownikowe, rozprawy z językoznawstwa i piśmiennictwa, przekłady i prace edytorskie. Był autorem wielotomowej bibliografii Bibliotheca Polonica. Do historii przeszedł przede wszystkim jako twórca monumentalnego Słownika Języka Polskiego, opublikowanego w latach 1807-14 w 6 tomach, a po raz drugi w latach 1854-60, już po śmierci Lindego, jako wydanie „poprawione i pomnożone”. Było to dzieło epokowe, największy objętościowo słownik języka polskiego, liczący w 6 tomach ponad 4600 stron dużego formatu, zawierający 60 tys. haseł opatrzonych 200 tys. cytatów. W ówczesnej Europie dzieło to nie miało sobie równych pod względem bogactwa materiału leksykograficznego i służyło za wzór dla innych słowników języków słowiańskich.

Dokonania Lindego były znane w całej Europie. Za pracowitość i wytrwałość przyjęły go w poczet członków liczne  towarzystwa naukowe m.in. w Warszawie, Pradze, Petersburgu, Getyndze, Berlinie, Królewcu, Paryżu i Kopenhadze. Był członkiem honorowym uniwersytetów wileńskiego i krakowskiego, wykładał na Uniwersytecie Warszawskim. W 1844 roku otrzymał dyplom honorowego obywatelstwa miasta Torunia.

Zmarł 8 sierpnia 1847 r. w Warszawie i jest pochowany na tamtejszym cmentarzu ewangelicko-augsburskim.

Najczęściej czytane aktualności

  • Na zdjęciu: walka bokserska
    Miasto, Sport
    9 i 10 grudnia 2023 r. w hali tenisowej przy ul. Szosa Chełmińska odbędą się walki finałowe Mistrzostw Polski w Boksie Olimpijskim.
  • Na zdjęciu: otwarcie Mistrzostw Polski w Boksie Olimpijskim
    Miasto, Sport
    Od 4 do 10 grudnia 2023 r. Toruń jest stolicą boksu – rozpoczęły się Mistrzostwa Polski seniorek i seniorów w boksie olimpijskim.
  • Na zdjęciu: stół z kolorowymi papierami, przy nim siedzą dzieci podczas warsztatów
    Kultura, Miasto
    Przy ul. Kościuszki, w obrębie dawnych Młynów Richtera oficjalnie otworzono Młyn Kultury, w którym swoje miejsce znalazły trzy instytucje kulturalne, kierowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
  • Na zdjęciu; rzeźba mostu im. gen. E. Zawackiej wykonana w lodzie
    Miasto
    Jedną z atrakcji 10. rocznicy powstania mostu gen. Elżbiety Zawackiej było rzeźbienie mostu w lodzie. Spektakularna rzeźba stanęła na Rynku Staromiejskim.
  • Kultura, Miasto, Sport
    Od 10 lat białe łuki mostu im. gen. Elżbiety Zawackiej są nieodłącznym elementem panoramy Torunia. Rocznicę otwarcia drugiego toruńskiego mostu drogowego obchodzimy w ten weekend.
  • Na zdjęciu: grupa osób, w tle most drogowy
    Drogi, Miasto
    Liczne grono torunianek i torunian wraz z prezydentem Michałem Zaleskim pozowało do wspólnej fotografii z mostem drogowym im. gen. Elzbiety Zawackiej w tle z okazji 10. rocznicy jego otwarcia.
  • Poznaliśmy laureatów 44. edycji konkursu plastycznego pn. „Moja przygoda w muzeum”. Organizatorem konkursu jest Muzeum Okręgowe w Toruniu.
  • 10 grudnia 2023 r. na Lodowisku Mentor Sport rozegrany zostanie coroczny turniej charytatywny Świąteczna Bitwa Gwiazd.
  • Dobra informacja dla miłośników jazdy na łyżwach. 16 grudnia 2023 roku otwarte zostanie lodowisko sezonowe Przy Skarpie. Po dłuższej przerwie ponownie otwarte zostanie sezonowe lodowisko MOSiR, które znajduje się przy ul. Przy Skarpie 2. Pierwsi łyżwiarze będą mogli wejść na lód 16 grudnia 2023 roku. Lodowisko będzie czynne od poniedziałku do...
  • Obywatele Ukrainy mogą skorzystać z bezpłatnej doraźnej pomocy psychologicznej.
  • Prezydent Torunia Michał Zaleski odwiedził z opłatkiem i upominkami toruńskie kluby seniora.
  • 9 i 10 grudnia 2023 r. w hali tenisowej przy ul. Szosa Chełmińska odbędą się walki finałowe Mistrzostw Polski w Boksie Olimpijskim.
  • Od 10 lat białe łuki mostu im. gen. Elżbiety Zawackiej są nieodłącznym elementem panoramy Torunia. Rocznicę otwarcia drugiego toruńskiego mostu drogowego obchodzimy w ten weekend.
  • W najbliższą niedzielę, 10 grudnia 2023 r., w rejonie Motoareny odbędzie się impreza samochodowa „4. Toruńska Barbórka”. W związku z tym z ruchu na kilka godzin zostanie zmieniona organizacja ruchu.