Ku pamięci Sybiraków

17 września obchodzimy Światowy Dzień Sybiraka. W Toruniu uroczystości odbyły się 15 września 2023 roku przy pomniku pamięci, który znajduje się na terenie VI Liceum Ogólnokształcącym im. Zesłańców Sybiru. W wydarzeniu wziął udział Prezydent Torunia Michał Zaleski oraz radny Michał Rzymyszkiewicz.

Pomnik poświęcony pamięci Polaków zesłanych na Sybir w czasie II wojny światowej przy VI Liceum Ogólnokształcącym został odsłonięty w 2016 roku. Projekt pomnika opracował mgr inż. arch. Adam Kołodziej. Został on wykonany z granitu strzegomskiego. Przedstawia bryłę w kształcie prostopadłościanu o wymiarach: długość 120 cm, szerokość 30 cm, wysokość 240 cm. Składają się na nią dwie płaszczyzny o wysokości 120 cm. Górna część polerowana – symbolizuje Rzeczpospolitą – Ojczyznę. Pięć otworów, to symbol pustki powstałej w społeczeństwie polskim po dokonaniu pięciu deportacji Polaków w czasie II wojny światowej. Prosta linia oddzielająca obie płaszczyzny to horyzont za którym, daleko znajduje się utracony dom rodzinny. Dolna część pozostająca bez obróbki, surowa to ZSRR, kraj zesłania, miejsce obce, nieprzyjazne Zesłańcom. Jakby w odbiciu lustrzanym wtłoczone w te trudne warunki pięć grup Polaków-Zesłańców oderwanych od kraju, oddzielonych od siebie, pozostawionych samym sobie. U podnóża pomnika znajduje się mała płyta z napisem „Zesłańcy Sybiru”.

Podczas piątkowej uroczystości Prezydent Torunia Michał Zaleski szczególnie podkreślał, jak ważna jest pamięć:

- W tym miejscu i tuż przy toruńskim liceum noszącym przecież imię Zesłańców Sybiru przeżywamy to doroczne wspomnienie sybirackie z wyjątkowymi emocjami. Odnawiamy nim najprostsze prawdy i postawy, jakim jesteśmy w życiu wierni: to, że każdy ma prawo do spokojnego życia w swoim domu; że nie wolno kraść; że dzieci mają prawo do opieki ze strony swoich rodziców; że starszych osób nie wolno narażać na poniewierkę i że każda praca przymusowa jest zatrważającą formą niewolnictwa. Takie jest życiowe świadectwo przechowane do dziś w wielu sybirackich rodzinach Torunia i ziemi toruńskiej. Przyjmuję je dziś wraz z Państwem na nowo wraz z całym heroizmem polskich dziejów, który sprawił, że ponad gehenną Wschodu i nieludzką ziemią stale widzimy siłę polskich matek i ojców.

Dzień Sybiraka stał się okazją do wręczenia przez toruński Oddział Związku Sybiraków odznaczeń i medali. Odznakę Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków odebrał między innymi radny Michał Rzymyszkiewicz. Z kolei Prezydent Torunia Michał Zaleski otrzymał medal upamiętniający 95. rocznicę powstania Związku Sybiraków.

Światowy Dzień Sybiraka, obchodzony w rocznicę sowieckiego ataku na Polskę 17 września 1939 r., upamiętnia tragiczne losy tysięcy Polaków wywiezionych po wybuchu II wojny światowej w odludne rejony Rosji. W surowych, nieludzkich warunkach dalekiej Syberii wielu z nich zmarło, a ci, którym udało się przetrwać i powrócić do kraju, przypłaciło lata zesłania utratą zdrowia i tragicznymi wspomnieniami. Przez lata peerelowskiej propagandy próbowano zatrzeć pamięć o Sybirakach. Dopiero w latach 90-tych, po przemianach ustrojowych w Polsce, zesłańcy i ich potomkowie zaczęli obchodzić 17 września jako swoje święto, a w 2013 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił oficjalnie 17 września Dniem Sybiraka.

fot. Agnieszka Bielecka