Bulwar po kontroli NIK-u | www.torun.pl

Najwyższa Izba Kontroli zakończyła kontrolę inwestycji dotyczącej zagospodarowania Bulwaru Filadelfijskiego w Toruniu. Pozytywnie oceniono przeprojektowanie pawilonów, przeprowadzenie postępowania konsultacyjnego oraz wydanie wymaganych decyzji i postanowień. Izba wskazała także obszary wymagające poprawy. Wśród nich konieczność powstania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Starego Miasta oraz planu zarządzania miejscem światowego dziedzictwa UNESCO.

- Oczywiście zgadzamy się z uwagami NIK-u, m.in. dotyczącymi planu zarządzania miejscem UNESCO i miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ale trzeba podkreślić, że w ubiegłym roku podjęliśmy szereg działań, aby te dokumenty powstały – mówi Adrian Mól, zastępca Prezydenta Miasta Torunia.

Przebudowa bulwaru trwa

W październiku 2022 roku otrzymaliśmy opinię Narodowego Instytutu Dziedzictwa, wraz z pismem przewodnim Jarosława Sellina wiceministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnego Konserwatora Zabytków, która umożliwiła dalsze prowadzenie prac i wskazuje, że prowadzona przez miasto inwestycja wraz z budową pawilonów do obsługi ruchu turystycznego, nie ma negatywnego wpływu na obecność Torunia na liście światowego dziedzictwa UNESCO, ani na panoramę wiślaną miasta.

NIK w swoim wystąpieniu pokontrolnym wskazuje, że wpływ dwóch pawilonów na percepcję obiektów zabytkowych, w tym przede wszystkim murów miejskich, uzależniony jest od przyjętego punktu obserwacji [cyt. z wystąpienia pokontrolnego NIK]:

„Kubatura pawilonów z platformami widokowymi z perspektywy przechodnia oraz z najbliższych, wiodących po linii przekątnej widoków, wpływa na postrzeganie części dawnych murów obronnych Torunia wraz z bramami. Widoki te są dynamicznie zmienne i zależą od pozycji obserwatora względem obiektów przesłaniających. Istnieją miejsca, skąd widok jest całkowicie przysłonięty, ale pozostają i takie, gdzie oddziaływanie jest znikome lub go nie ma. Inwestycja jednak nie ma istotnego wpływu na panoramę miasta obserwowaną z punktu na platformie widokowej położonej na przeciwległym brzegu Wisły przy ul. Majdany. Ponadto pawilony na ogół nie przysłaniają widoku murów miejskich z mostu im. Józefa Piłsudskiego.”

To istotny element oceny, ponieważ wielokrotnie w doniesieniach medialnych podnoszony był argument, że zagrożona jest panorama wiślana. Panorama, jak sama definicja wskazuje, to szeroki, rozległy widok krajobrazu, miasta lub okolicy obserwowany ze znacznej odległości z wyżej położonego w terenie punktu widokowego. Ocena NIK potwierdza, że toruńska panorama jest bezpieczna.

- Dzięki wysunięciu pawilonów ku rzece udało się uzyskać tarasy, z których można prowadzić swobodną obserwację zachowanych murów miejskich. Pawilony nie ingerują w strukturę muru, jak mamy do czynienia chociażby w przypadku kawiarni „Zamkowa”. Toruń jest wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na zachowany układ urbanistyczny – podkreśla Emanuel Okoń, Miejski Konserwator Zabytków w Toruniu.

Pozytywnie oceniono także podjęcie przez miasto działań w celu modyfikacji projektów pawilonów polegającej na zmianie wyglądu elewacji (z drewna na materiał ceramiczny) oraz kształtu balustrad na tarasach widokowych (ze stalowych na szklane):

- Pawilony wzbogacą Bulwar Filadelfijski o usługi dotychczas niedostępne w tym miejscu. Zostanie w nich umieszczony punkt gastronomiczny, informacyjny oraz toaleta. Założenie było takie, żeby pawilony wkomponowywały się w tło, dlatego gdy pojawiły się zastrzeżenia do projektu, po konsultacjach ze specjalistami, zmodyfikowaliśmy obiekty. Po zakończeniu realizacji inwestycji bulwar będzie pokryty zielenią, a na pawilonach znajdą się donice z roślinami, co dodatkowo pozwoli wtopić im się w tło – wyjaśnia Sławomir Wiśniewski, Dyrektor Wydziału Inwestycji i Remontów Urzędu Miasta Torunia. 

Warto dodać, że przy okazji budowy pawilonów powstaną też pomosty (na wysokości ul. Łaziennej oraz przy Zamku Dybów), przy których zacumowane będą jednostki pływające nawiązujące do tradycji flisaczej, z którą związany jest Toruń. Zleciliśmy wykonanie 5 sztuk łódek z silnikiem wraz z wyposażeniem, z której każda pomieści 10-12 osób. Łódki będą obsługiwane przez flisaków w stylizowanym stroju.

Podczas kontroli NIK pozytywnie ocenił także kwestie formalne związane z inwestycją. „Prezydent Torunia rzetelnie przeprowadził postępowania w celu wydania wymaganych decyzji oraz postanowień” – czytamy w raporcie. W wystąpieniu pokontrolnym podkreślono także legalność i gospodarność przeprowadzonych działań.

Bez uwag

Najwyższa Izba Kontroli w wystąpieniu pokontrolnymz dn. 12 lipca 2023 r. dot. Zapewnienia ochrony w związku z realizacją przedsięwzięcia „Zagospodarowanie Bulwaru Filadelfijskiego w Toruniu” i innych wybranych projektów na terenie miasta Torunia nie sformułowała żadnych uwag, jednak wskazano pewne nieprawidłowości w zakresie ochrony zabytków. Dotyczą one przede wszystkim braku skutecznych działań w opracowaniu dokumentów, takich jak Gminny Program Opieki nad Zabytkami, Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (mpzp) dla obszaru Starego Miasta wraz z otoczeniem oraz Plan Zarządzania Miejscem Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2022-2025 został przyjęty w kwietniu 2022 roku. Warto jednak zaznaczyć, że w trakcie opracowywania programu kwestie ochrony zabytków były poruszane też w innych dokumentach, takich jak: program rewitalizacji i strategia rozwoju miasta.

Natomiast prace nad mpzp trwają od 2012 roku, a ponieważ dotyczą szczególnego obszaru są bardzo skomplikowane i prowadzone wnikliwie m.in. przy udziale 9 podmiotów uzgadniających i 7 opiniujących. Ponadto był opiniowany przez  25 instytucji miejskich (działy i jednostki organizacyjne oraz gestorzy sieci). Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków (WKZ) to jedyny podmiot, z którym mpzp nie jest uzgodniony. Miasto dziewięciokrotnie, w okresie od czerwca 2019 roku do sierpnia 2020 roku, wystąpiło do WKZ o uzgodnienie projektu. W odpowiedzi WKZ wydał siedem postanowień, w których nie wyraził zgody na przedstawione projekty, a w każdym z postanowień sformułował uwagi, w tym jedną dotyczącą bezpośrednio obszaru przedsięwzięcia. Na postanowienie z września 2020 roku prezydent złożył zażalenie, które w grudniu 2021 roku zostało w całości uchylone przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W efekcie sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia. W styczniu 2022 roku WKZ sformułował warunki. W odpowiedzi z kwietnia 2022 roku Prezydent Torunia przekazał nowy projekt mpzp, który postanowieniem WKZ z maja 2022 roku po raz kolejny nie został uzgodniony. Od tego czasu, w celu eliminacji zastrzeżeń organu, trwają wyjaśnienia merytoryczne przyjętych rozwiązań planistycznych. Między innymi odbywają się spotkania z udziałem WKZ, na których omawiane są ustalenia projektu planu pod kątem warunków konserwatorskich i obowiązujących przepisów prawa, mające na celu doprecyzowanie i wyjaśnienie kwestii merytorycznych i prawnych, zawartych w postanowieniach.

Prace nad planem są w toku, a ich celem jest uchwalenie prawa miejscowego dla najważniejszego dla tożsamości miasta obszaru, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Opracowanie Planu Zarządzania Miejscem Światowego Dziedzictwa UNESCO jest w trakcie, w listopadzie 2022 r. zawarto umowę i planowany termin wykonania zadania to 16 miesięcy od dnia zawarcia umowy (zakończyły się już badania społeczne, teraz trwa analiza zebranych informacji).

- Plan zarządzania nie ma umocowania w polskim ustawodawstwie i dopiero zarządzeniem Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu z 31 sierpnia 2021 r. powołano zespół do spraw monitorowania przygotowania planów zarządzania miejscami światowego dziedzictwa w Polsce. Dla usprawnienia zarządzania w obrębie obszaru wpisanego na Listę UNESCO oraz jego bezpośredniego otoczenia powołano w 2008 roku Biuro Toruńskiego Centrum Miasta, które od 2015 roku realizuje między innymi specjalny „Program działań społeczno-gospodarczych dla Zespołu Staromiejskiego w Toruniu” – mówi Adrian Mól, zastępca Prezydenta Miasta Torunia.

Ustalenia zawarte w Planie Zarządzania Miejscem Światowego Dziedzictwa UNESCO zostaną ujęte w mpzp.

Warto dodać, że NIK w swojej ogólnej ocenie zaznaczył, że mimo braków formalnych Prezydent Torunia prawidłowo i rzetelnie chronił zabytki w związku z innymi projektami, m.in. poprzez zapewnienie w latach 2011-2022 środków finansowych na utrzymanie nieruchomości będących zabytkami i stanowiącymi własność miasta w wysokości ponad 290 mln złotych.

Przebudowa ulicy Bulwar Filadelfijski, częściowo wraz z sąsiednim terenem, rozpoczęła się w 2022 roku. Zadanie obejmuje 2-kilometrowy pas nabrzeża Wisły pomiędzy mostem kolejowym a granicami przystani AZS, ograniczony z jednej strony korytem Wisły, z drugiej linią murów obronnych Zespołu Staromiejskiego i murami wewnętrznego pierścienia XIX-wiecznej Twierdzy Toruń. W ramach zadania wykonane zostaną ścieżki rowerowe, jezdnia, chodniki i ciągi piesze oraz promenada wzdłuż brzegu Wisły. Powstaną schody terenowe i zejścia do Wisły, a także mała architektura. Na terenie inwestycji zamontowane będzie docelowo 18 kamer monitoringu miejskiego oraz 2 punkty Wi-Fi na wysokości ul. Żeglarskiej i Łaziennej.

26 czerwca 2023 r. WKZ udzielił pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych w ściśle określonej części Bulwaru Filadelfijskiego, w której może być spodziewany relikt zabudowy średniowiecznego zespołu kościoła pw. Św. Ducha i klasztoru Benedyktynek wraz ze szpitalem i zabudowaniami gospodarczymi. Teren pod badania został przekazany 29 czerwca 2023 roku, przeprowadzonoprace za pomocą georadaru, a obecnie trwają wykopaliskowe (decyzja obowiązuje do 25 listopada br.). W pozostałej części bulwaru, która nie jest objęta badaniami, prowadzone obecnie drogowe związane z budową jezdni oraz chodników i ciągów pieszo-rowerowych. Koszt przebudowy Bulwaru Filadelfijskiego wynosi około 46 mln złotych ze współfinansowaniem ze środków Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych w kwocie 30 mln złotych.

Trwają też prace przy pawilonach oraz dwóch zejściach z których jedno, przy kotwicy, jest gotowe. Zadanie o całkowitym koszcie ponad 7,3 mln złotych dofinansowane w kwocie ponad 4 mln złotych ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020.

Do pobrania:

>>> Treść wystąpienia pokontrolnego

Toruń, 27 września 2023 r.

fot. główne Sławomir Kowalski