30 lat toruńskiego Planetarium | www.torun.pl

Koncert gitarowy Janusza Strobla i wręczenie "Thorunium" Annie Broniewicz uczciły 12 kwietnia 2024 r. jubileusz 30-lecia Centrum Popularyzacji Kosmosu "Planetarium – Toruń".

To jedna z najbardziej zasłużonych instytucji popularyzujących naukę w naszym regionie. Została otwarta 17 lutego 1994 r. przy ul. Franciszkańskiej 15 w zadaptowanym na ten cel zbiorniku pogazowym z II poł. XIX w. Jest prowadzona przez Fundację Przyjaciół Planetarium i Muzeum Mikołaja Kopernika w Toruniu. Na budowę i wyposażenie placówki złożyły się środki własne fundacji, wsparcie samorządu miejskiego, sponsorów oraz Fundacji Współpracy Polsko – Niemieckiej. Patronem placówki został prof. Władysław Dziewulski, astronom, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, współtwórca Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach.

Z okazji 30-lecia Planetarium prezydent Torunia Michał Zaleski nadał kierującej nią dyrektor Annie Broniewicz Medal Honorowy Prezydenta Miasta Torunia "Thorunium".

- To miejsce i cały Toruń zawdzięczają Pani Dyrektor krajową rozpoznawalność instytucji, rozwój jej wystaw, sal i repertuaru, a także przeprowadzenie złożonych modernizacji i remontów – łącznie z ubiegłoroczną wymianą głównego projektora. Planetarium było też jedną tych toruńskich instytucji, które włączyły się w ubiegłoroczne obchody Roku Mikołaja Kopernika, przygotowując seanse „Copernicus 2473” oraz „Oto kosmos”. Pani Dyrektor określiła też sukces frekwencyjny Planetarium, które od jego otwarcia w 1994 r. odwiedziło ponad 6 milionów widzów – mówił prezydent Torunia Michał Zaleski. - To najwyższe wyróżnienie, jakim mogę uhonorować jako prezydent Torunia osoby szczególnie zasłużone dla naszego miasta. Widnieją na nim cztery sławne symbole Torunia: gotyckie okno, wiślana panorama starówki, herbowy anioł i nade wszystko planetarny układ kopernikański. Wszystko, czym zajmuje się pani dyrektor Anna Broniewicz, doskonale komponuje się z wymową tych kulturowych znaków.

Wraz z Medalem "Thorunium" dla dyrektorki miasto przekazało też w upominku dla Planetarium nowoczesny odkurzacz do sprzątania sali projekcyjnej. Jubileuszową uroczystość uświetnił koncert gitarowy w ciemności Janusz Strobla z zespołem. 

Pierwszy publiczny pokaz w toruńskim Planetarium odbył się 19 lutego 1994 r. – w rocznicę urodzin Kopernika. Tytuł premierowego pokazu "A jednak się kręci" stał się mottem nowo powołanej instytucji, zapisanym na jej charakterystycznym, niebieskim projektorze. Pierwszym i wieloletnim dyrektorem placówki był Lucjan Broniewicz. Po jego przedwczesnej, nieoczekiwanej śmierci 7 maja 2011 r. funkcję tę objęła jego żona Anna. Dziś Planetarium Toruń jest jednym z najliczniej odwiedzanych planetariów w Europie, frekwencją bijąc na głowę inne, nawet większe obiekty. Od czasu powstania stworzyło 76 pokazów, które cieszyły się ogromnym powodzeniem. 

Klasycznie rozumiane Planetarium (sala projekcyjna pod kopułą) z biegiem czasu rozszerzyło swoją ofertę i dziś jest prawdziwym Centrum Popularyzacji Kosmosu "Planetarium - Toruń". Pokazy nie są już jedyną formą popularyzacji astronomii. 26 czerwca 2005 r. w budynku otwarto pierwszą interaktywną wystawę - salę Orbitarium (była ona czynna do 2 września 2017 r.). 22 kwietnia 2012 r. dołączyła do niej kolejna wystawa - sala Geodium, a 12 lutego 2018 r., w miejscu sali Orbitarium, została otwarta nowa interaktywna i multimedialna przestrzeń Baza MARS#17. Ze wszystkich trzech atrakcji mogą korzystać zarówno widzowie indywidualni, jak i zorganizowane grupy.

Od otwarcia w 1994 r. na sali projekcyjnej planetarium zmieniło się wszystko. Na początku działalności korzystano z profesjonalnych rzutników slajdów, których ostatecznie było blisko 70. Od maja 1995 r. były one łączone w panoramy, a w kwietniu 1997 r. powstał pierwszy w Polsce system „all-sky”, pozwalający na pokrycie obrazem slajdów całej kopuły. Dzięki temu, oglądając seanse, można było mieć wrażenie przebywania wewnątrz gwiezdnych mgławic. Prawdziwa rewolucja nastąpiła w styczniu roku 2014, gdy placówka ostatecznie przeszła na cyfrowy system projekcji typu fulldome, stworzony samodzielnie przez zespół Planetarium. Dzięki niemu animacje pokrywają całą kopułę ponad głowami widzów, a oprócz obiektów astronomicznych można na niej prezentować wirtualne spacery np. po toruńskiej starówce czy wnętrzach zabytków. Zajmujący centralne miejsce na sali projektor gwiazd Zeiss RFP 2 został w styczniu 2023 r. wymieniony na nowy model, również niemieckiej firmy Zeiss, SKYMASTER ZKP4 LED, który daje jeden z najpiękniejszych obrazów nocnego nieba.

Planetarium przechodziło wiele remontów, niezbędnych przy tak dużej liczbie zwiedzających. W 2018 r. wyremontowano klatkę schodową i toalety (koszt ok. 140 tys. zł), a na przełomie 2023/2024 wykonano remont elewacji, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, przebudowę wejścia i remont zadaszeń nad wejściem głównym. Prace te kosztowały prawie 984,5 tys. zł.

Planetarium w liczbach:

• uroczyste otwarcie Planetarium: 17.02.1994 r.
• pierwszy pokaz dla publiczności: 19.02.1994 r.
• średnica kopuły planetarium: 15 m
• wysokość od podłogi w sali planetarium do zenitu: 9,5 m
• liczba foteli na sali planetarium: 189
• długość przewodów na sali planetarium: 6 km
• liczba gwiazd wyświetlanych przez projektor Zeiss: 7000
• liczba stworzonych seansów od 1994 r.: 76

Zdjęcia: Wojtek Szabelski