Z historii towarzystwa:
Towarzystwo Bibliofilów im. Joachima Lelewela w Toruniu powstało w 1926 r. z inicjatywy Zygmunta Mocarskiego, który do Torunia przybył z Warszawy objąć posadę dyrektora Książnicy Miejskiej. 15 stycznia 1926 r. w Książnicy Miejskiej przy ul. Wysokiej 16 odbyło się pierwsze, przedkonstytucyjne zebranie, w którym wzięli udział: Zygmunt Mocarski, sędzia Tadeusz Pietrykowski, redaktor Marian Sydow i profesor Stanisław Tync. Marian Sydow zaproponował, by na sygnecie wydawniczym widniał profil głowy Joachima Lelewela, którego projekt i wykonanie zlecono Eugeniuszowi Przybyłowi, artyście i bibliofilowi, twórcy Konfraterni Artystów w Toruniu. Na patrona Towarzystwa wybrano Joachima Lelewela (1786-1861), jednego z największych historyków polskich. W dziedzinie bibliotekoznawstwa ustalił zakres, metodologię i systematykę badań.
Pierwsze oficjalne zebranie Towarzystwa odbyło się 17 lutego 1926 r. Prezesem Towarzystwa wybrano wówczas Zygmunta Mocarskiego. Zgodnie ze statutem, za główne założenia Towarzystwa przyjęto: krzewienie zamiłowania do książek, współdziałanie w podniesieniu ich poziomu typograficznego, pielęgnowanie najlepszych tradycji oficyn polskich, jak również nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z polskimi i zagranicznymi towarzystwami bibliofilów.
O przynależności nie decydowało ani wykształcenie, ani wykonywany zawód, czego dowodem jest to, że wśród bibliofilów toruńskich znajdowali się zarówno bibliotekarze, historycy, księgarze, drukarze, jak również nauczyciele, urzędnicy, prawnicy, lekarze oraz wojskowi.
Podstawową formą działalności Towarzystwa Bibliofilów były zebrania odbywające się w różnych miejscach, nawet w prywatnych mieszkaniach. Najczęściej jednak w różnego rodzaju instytucjach lub placówkach naukowych, takich jak: Książnica Miejska, Biblioteka Uniwersytecka, Biblioteka Lekarska, Towarzystwo Naukowe, Konfraternia Artystów, Biblioteka Szkoły Podchorążych Artylerii, Biblioteka Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, Drukarnia Toruńska, Muzeum lub Archiwum.
Po zakończeniu II wojny światowej, wraz z odbudową polskiej gospodarki, również kultura polska zaczęła odradzać się na nowo, a w tym działalność Towarzystwa Bibliofilów w Toruniu. Pierwsze spotkanie po wojnie odbyło się w domu Heleny Piskorskiej w dniu 3 kwietnia 1945 r. W poczet nowych członków przyjęto dra Stefana Burhardta, kustosza Stanisława Lisowskiego, profesora Zygfryda Gardzielewskiego, mgra Andrzeja Bukowskiego, księży dra Franciszka Janka i Zygfryda Kowalskiego. Po wojnie w Towarzystwie znaleźli się profesorowie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Bronisław Jamonnt, Jerzy Hoppen, Leonid Żytkowicz, kustosz Hanna Makowiecka, radca Ignacy Stadniczenko, prawnicy Maciej Bajraszewski i Marian Niklewski.
Lata 1953-1956 to czas niezwykle ożywionej działalności Towarzystwa. Liczba członków Towarzystwa w tym czasie przekroczyła limit 20 osób, więc zmieniono artykuł trzeci statutu ograniczający dotychczasową liczbę członków. Funkcję prezesa w okresie powojennym najdłużej pełnił Stefan Burhardt, od 27 czerwca 1950 do 1970 r. Zdołał on przeprowadzić towarzystwo przez trudne dla nauki i kultury czasy stalinowskie. Toruńskie Towarzystwo Bibliofilów było jedynym, które nie zawiesiło swej działalności. Po zakończeniu II wojny światowej uznano, że bibliofilstwo jest sprzeczne z ideą „książki dla mas”. Dlatego też zamiast słowa „bibliofil” stosowano „przyjaciel” lub „miłośnik książek”.
9 czerwca 1988 r. w Sali Kolumnowej Towarzystwa Naukowego, uroczyście nadano honorowe członkostwo niemieckiemu badaczowi literatury polskiej, Karlowi Dedeciusowi, laureatowi Nagrody Lindego. Z tej okazji zorganizowano również wystawę niemieckich i polskich wydawnictw, które powstały z jego inicjatywy, inspiracji i pracy.
W 1999 roku Towarzystwo liczyło 41 członków. 17 października 2001 r. zmarł honorowy członek Towarzystwa, artysta grafik, typograf i drukarz – Zygfryd Gardzielewski, który przez ponad 50 lat dbał o szlachetny kształt druków bibliofilskich. Artysta został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Prezesi Towarzystwa Bibliofilów w Toruniu:
- Zygmunt Mocarski (1926-1941)
- Ignacy Jakub Dziedzic (1945-1947)
- Stanisław Lisowski (1947-1950)
- Stefan Burhardt (1950-1970)
- Henryk Baranowski (1970-1972)
- Tadeusz Zakrzewski (1972-1990)
- Stanisław Frankowski (1990-1994)
- Janina Huppenthal (1994–2013)
- Anna Bogłowska (2013-)